Teminat Hukuku Nedir?
Teminat, borçlu veya üçüncü bir kişi tarafından bir borcun ifa edilmesinin temini veya ifa edilmemesi halinde alacaklının uğrayacağı zararın karşılanabilmesi için alacaklıya verilen güvence anlamına gelir.
Hukukumuza göre teminatlar ayni teminatlar ve şahsi teminatlar olarak ikiye ayrılır. Ayni teminatlarda alacaklının, borçluya ya da üçüncü bir kişiye ait malvarlığı unsurları üzerinde herkese karşı ileri sürülebilir bir hak sahibi olması amaçlanır. Şahsi teminatlarda ise borcun ifa edilmemesi rizikosu borçlu dışında bir kişi tarafından üstlenilir.
Aynı Teminatlar
1. Taşınır rehni: Taşınır rehni bir alacağı teminat altına almak için bir taşınır eşya, hak veya alacak üzerinde kurulan bir yük olup, rehinli alacaklıya borcun ifa edilmemesi halinde teminat konusunu paraya çevirterek alacağını tahsil etme yetkisi verir.
1.1. Bir Sicile Tescili Zorunlu Taşınır Malların Rehni: Alacakların güvence altına alınması için, kanun gereğince bir sicile tescili zorunlu olan taşınır mallar üzerinde, zilyetlik devredilmeden de, taşınır malın kayıtlı olduğu sicile yazı yazılmak suretiyle rehin kurulabilir. Uygulamada bu tür rehin motorlu taşıtlar üzerinde uygulanmaktadır.
1.2 Hak ve Alacaklar Üzerinde Rehini: Hak veya alacak üzerinde rehin hakkı, rehinli alacaklıya, üzerinde rehin kurulan hak veya alacağı icra vasıtası ile paraya çevirerek alacağı tahsil etme yetkisi verir. Üzerinde rehin hakkı kurulabilecek hak ve alacaklar, bağımsız olarak temlike elverişli olan ve para ile değerlendirilmesi mümkün olan hak ve alacaklardır.
1.2.1 Pay Senedi Rehni: Pay senedi rehni de niteliği itibarıyla hak ve alacak üzerinde kurulmuş bir rehindir. Son yıllarda özellikle işlem hacmi büyük banka kredi işlemleri ve şirket birleşme ve devralmalarında teminat olarak pay senetlerinin rehnedilmesi yoluna sıklıkla başvurulmaktadır. Kredi veren kurum, kredi alan şirketin malvarlığını ve pay senetlerinin değerini gözeterek kredi sözleşmesinin teminatı olarak hisse senetleri üzerine rehin koyabilir.
2. Taşınmaz Rehni (İpotek): Taşınmaz rehni, hak sahibine bir taşınmazın değerinden alacağını elde etme yetkisi veren bir haktır. Taşınmaz rehni, (i) ipotek, (ii) irat senedi, (iii) ipotekli borç senedi olmak üzere üç çeşittir. İrat senedi ve ipotekli borç senedi uygulamada nadir karşılaşılan taşınmaz rehin türleridir. Uygumada ise en sık rastlanan taşınmaz rehni türü ipotektir.
3. Ticari İşletme Rehni: Ticari işletme rehni, ticari işletmeye ait menkullerin Ticaret Sicili’ne yapılan tescil ile alacaklıya teslim edilmeksizin rehnedilebilmesidir. Böylece borçlanan işletme sahibi menkul mallarını teslim etmeksizin menkul işletme tesisatının tamamı üzerinde sınırlı bir ayni hak olan rehin hakkı tesis ederek ticari faaliyetine devam etmek olanağına kavuşmuş olur.
Şahsi Teminatlar
Borcun ifa edilmemesi riskinin borçlu dışında bir kişi tarafından üstlenildiği şahsi teminatlar kefalet ve garanti sözleşmesi olarak karşımıza çıkmaktadır.
1. Kefalet Sözleşmesi: Kefalet sözleşmesi, kefilin alacaklıya karşı, borçlunun borcunun ifa etmemesinin sonuçlarından kişisel olarak sorumlu olmayı üstlendiği sözleşmedir. Kefilin yükümlülüğünün varlığı ve devamı güvence altına alınan esas borca bağlıdır. Ancak kefalet sözleşmesi asıl borcu doğuran hukuki ilişkiden farklı bir hukuki ilişki olup, geçerliliği ve bağlayıcılığı hem mevcut ve geçerli bir esas borcun varlığını gerektirir hem de kefalet sözleşmesinin geçerliliğine bağlıdır. Uygulamada sıklıkla görülen kefalet türleri ise adi kefalet ve müteselsil kefalettir.
2. Garanti Sözleşmesi: Garanti sözleşmeleri, garanti verenin temel ilişkideki borçtan bağımsız olarak, borçlunun edimine ilişkin sorumluluk üstlendiği sözleşmelerdir. Garanti sözleşmelerinde garantör, temel ilişkideki borçtan bağımsız olarak borçlunun edimi için sorumlu olma yükümlülüğü getirmekte ve asıl edimin yerine getirilmemesi halinde sözleşmenin diğer tarafının (alacaklı) bu sebep ile uğradığı zarar ziyan tazminini gerektirmektedir.
3. Banka Teminat Mektupları: Niteliği itibarıyla bir garanti sözleşmesi olan banka teminat mektupları, şahsi teminatlarda teminat verecek şahsın ekonomik durumunun teşkil ettiği önem sebebiyle sıklıkla tercih edilen bir teminat türüdür. Teminat mektupları bankaların yurt içinde ve yurt dışında bulunan gerçek ve tüzel kişiler lehine bir malın teslimi, bir işin yapılması veya bir borcun ödenmesi ve benzer konularda muhatap kuruluşa hitaben verdikleri ve söz konusu yüklenimin lehtar tarafından yerine getirilememesi durumunda mektup tutarının banka tarafından ödenmesi taahhüdünü içeren belgelerdir.